Doświadczenia i bezpieczeństwo w szpitalu.

Większość osób wchodzących na teren szpitala posiada przy sobie smartfona, który przyzwyczaił nas do intuicyjnego działania i szybkiego dostępu do informacji. Przy pomocy zainstalowanych w telefonie map bez problemu poruszamy się po miastach, w których jesteśmy po raz pierwszy, dzięki licznym aplikacjom robimy w sieci zakupy, wykonujemy ćwiczenia fizyczne, czy oglądamy filmy.  Korzystanie ze smartfona stało się dla nas oczywiste, wręcz instynktowne. Czemu by więc nie wykorzystać funkcjonalności telefonu komórkowego do nawigacji w tak skomplikowanej i przerażającej maszynie jaką jest szpital, którego struktury funkcjonowania nie znają niekiedy nawet jej pracownicy. To może brzmieć jak szaleństwo, ale jego wykorzystanie jest jedną z pierwszych i łatwo dostępnych zmian, jakie można by wprowadzić w przestrzeni służby zdrowia w celu ułatwienia funkcjonowania zarówno personelu medycznego jak i pacjentów.

Nazywamy szpitale “przerażającą maszyną”, ponieważ najczęściej trafiamy w przestrzenie służby zdrowia będąc w stanie zagrożenia zdrowia lub życia, co indukuje natychmiastową reakcję lękową, zaś otoczenie które ma nam tą pomoc zapewnić jest dla nas niezrozumiałe i często nielogiczne. Chcielibyśmy otrzymać potrzebną nam pomoc lub informację tak szybko, jak sprawnie wybieramy numer telefonu. W rzeczywistości jednak stajemy przed nieznanym nam układem budynków oraz skomplikowanym systemem oznaczeń, co tylko pogłębia naszą dezorientację i lęk. 

Bezpieczeństwo i intuicyjność.

Znaczenie identyfikacji kolorystycznej w budowaniu poczucia orientacji i bezpieczeństwa, szczególnie w przypadku szpitali ma zasadnicze znaczenie zarówno na zewnątrz jak i wewnątrz budynków. Dzięki prawidłowym oznaczeniom kolorystycznym możemy:

• uprościć drogę od wejścia do odpowiedniego oddziału, 

• skrócić czas oczekiwania na udzielenie pomocy i dać Pacjentowi poczucie zaopiekowania od momentu wejścia na teren szpitala do momentu wyjścia, co znacznie zmniejszy jego frustrację i obniży poziom agresji w stosunku do personelu. Dodatkową zaletą intuicyjnej identyfikacji kolorystycznej jest to, że sprawdza się ona w obu przypadkach. Doprowadzi Pacjenta do odpowiedniego miejsca i odprowadzi go do bramy po zakończeniu hospitalizacji lub wizyty u specjalisty. 

• poprowadzić Pacjenta wprost od punktu A do punktu B unikając przestrzeni i powierzchni, w których Pacjent może poczuć się niekomfortowo lub miejsc, w których może on być narażony  na upadek, lub dotarcie do miejsc które nie są dla niego przeznaczone.

Należy zwrócić  uwagę również na to, że teren szpitali nie jest całościowo przystosowany i przeznaczony do poruszania się po nim osób niepełnosprawnych ruchowo. Duża część powierzchni szpitala jest dedykowana wyłącznie pracownikom technicznym i personelowi medycznemu, których zadaniem jest zapewnienie stałej 24-godzinnej obsługi oddziałów, ale bez bezpośredniego kontaktu z pacjentem. W przypadku szpitali rozwijających się, bądź dużych starych  kompleksów medycznych trzeba również pamiętać, że ułamek powierzchni stanowią place budowy na których powstają nowe obiekty służby zdrowia, bądź trwają modernizacje istniejących obiektów. Te przestrzenie zdecydowanie powinny pozostawać poza dostępem Pacjentów. 

Według danych statystycznych z 2019 r. największą grupą odwiedzającą szpitale są kobiety po 80 roku życia, dla których sprawne poruszanie się w nowej przestrzeni jest trudne i stresujące. Tylko niewielki procent stanowią osoby, którym nie sprawia trudności przemieszczające się po terenie nieprzyjaznym pieszym, tzn.: nierównym, zmieniającym drastycznie wysokości (krawężniki), gdzie występują pieszojezdnie (szybko poruszające się pojazdy transportu medycznego) i źle oznakowanym.

Identyfikacja budynków

Kompleksy budynków szpitali oznaczane są za pomocą liter lub numerów, które wskazują lokalizację oddziału lub miejsca świadczenia usługi, do którego chcemy się dostać. Kluczem do odnalezienia właściwego budynku są tablice informacyjne umieszczone zaraz przy bramie głównej szpitala lub wejściu na jego teren. Jednak to o czym często zapominamy w momencie, gdy doskwiera nam cielesny ból lub stres związany z koniecznością odnalezienia bliskiej nam osoby na terenie szpitala to potrzeba otrzymania natychmiastowej informacji pozyskanej w sposób łatwy i intuicyjny.

W przestrzeni polskich szpitali nagminne jest spotykanie oznaczeń i tablic informacyjnych, które są przestarzałe lub znajdują się w nieodpowiednim miejscu. Brakuje również nowoczesnych I zrozumiałych oznaczeń pomocniczych. Obecnie szczecińskie Szpitale nie zdecydowały się na wprowadzenie nowoczesnego systemu oznakowania budynków. Nie zmieniły jednak sposobu identyfikacji, bowiem zachowały dotychczasowy sposób oznakowania, odnawiając jedynie szatę graficzną. Działanie takie zmniejszyło wprawdzie liczbę osób zdezorientowanych na terenie szpitala, ale jedynie w obrębie strefy, gdzie tablica z planem jest widoczna i dostępna. Oznacza to, że po odejściu od tablicy informacyjnej Pacjent ponownie czuje się zagubiony i szuka pomocy. W takim przypadku ważne jest podtrzymanie informacji, a idealnym rozwiązaniem byłaby jej ciągłość zarówno w realnej przestrzeni, bądź alternatywnie lub uzupełniająco za pomocą aplikacji na telefonie.

Dzięki nadaniu Oddziałom szpitalnym odpowiednich barw, ujednoliceniu kolorystyki identyfikacji możemy uzyskać jednolitą i spójną informację docierającą do Pacjenta i Pracownika. To ona daje nam pierwszą informację zwrotną, która zapewnia poczucie sprawczości i kontroli. Nadając Oddziałom taką samą barwę w zewnętrznej, pierwszej informacji na tablicy informacyjnej a także w wewnętrznej identyfikacji oraz wnętrzu budynków, eliminujemy szyfrowanie przy pomocy cyfr i liter. Dzięki temu procedura znalezienia odpowiedniego budynku skraca się o jeden punkt, a co za tym idzie skraca się również czas od momentu znalezienia się Pacjenta na terenie szpitala do momentu znalezienia właściwego miejsca, w którym uzyska pomoc, bądź informację. 

Wnętrza

Obecnie kolorystyka wnętrz na wielu oddziałach jest przypadkowa. Proces wyboru często jest definiowany przez gust Użytkownika lub osoby decyzyjnej oraz paletę kolorystyczną oferowaną przez producentów specjalistycznych materiałów wykończeniowych. W licznych projektach przyjęto formułę: kolorystyka  do decyzji inwestora, co daje pełną dowolność wywołującą wizualny chaos, oraz brak nadania jej znaczenia czy powiązania jej z identyfikacją zewnętrzną oraz ogólną. Większość oddziałów zachowuje kolorystykę w odcieniach barw zielonej i niebieskiej. Prawdopodobnie wynika ona z zaleceń opisanych w publikacjach z lat siedemdziesiątych XX wieku, które jasno zalecają dobór kolorów ze względu na sposób oddziaływania na odbiorcę.

Barwy mają znaczący wpływ na psychikę I nastrój człowieka – szczególnie chorego i mogą oddziaływać na niego w sposób korzystny, bądź niekorzystny, wręcz szkodliwy. Badania oparte na testach psychologicznych pozwalają na zaliczenie barw do dwóch zasadniczych grup: podniecających i uspokajających. Do pierwszej grupy należą odcienia barwy żółtej, pomarańczowej i czerwonej, do drugiej - barwy zielonej i niebieskiej. Barwy zielone w odcieniach pastelowych wywołują wrażenie spokoju i mają działanie specjalnie łagodzące

Z biegiem czasu zimne barwy pastelowe nabrały negatywnych skojarzeń, a większość oddziałów zaczęła wyglądać mdło i przygnębiająco. Spowodowało to, że Pacjent odbiera wszystkie oddziały jako jedną nieokreśloną, nieprzyjazną przestrzeń w której nie ma punktów odniesienia i elementów ułatwiających nawigację.

W niektórych przypadkach dobór kolorystyki nie uwzględnia jej oddziaływania i może utrudniać diagnostykę Pacjenta.

W tym przypadku nie rozważamy wpływu koloru na samopoczucie Pacjenta i Pracownika, a użyteczność koloru  i jego możliwości w komunikacji, która nie jest wykorzystywana w przestrzeniach, które najbardziej tego wymagają. Odbiór kolorów i jego wpływ na psychikę Pacjenta to odrębne i obszerne zagadnienie.

Informacja zwrotna i jej ciągłość. 

Rozwiązaniem, które może zapewnić Pacjentowi odpowiednią orientację przestrzenną jest zapewnienie mu stałej i nieprzerwanej instrukcji jak powinien się poruszać, bez poczucia zwątpienia, poprzez wyrysowanie na powierzchni ciągów komunikacyjnych dróg w postaci linii w kolorze odpowiedniego oddziału. Linii, która poprowadzi go do budynku drogą omijającą wszelkie bariery, przeszkody i niedogodności. Następnie informacja ta może być kontynuowana we wnętrzu budynku i prowadzić do punktu informacji, w którym Pacjent uzyska szczegółowe zalecenia dotyczące dalszego postępowania. Z wywiadu przeprowadzonego z użytkownikami i Pacjentami szpitala wynika, że frustracja pacjentów skierowana w stronę personelu szpitala powstaje od samego wejścia na jego teren. Bardziej zdenerwowani są również Pacjenci, którzy dostali się na teren szpitala pieszo, przez co więcej wysiłku kosztuje ich poruszanie się po jego terenie i znalezienie odpowiedniego oddziału. W konsekwencji odczuwają większy lęk i niepokój niż osoby, które przebyły krótszą drogę, aby otrzymać pomoc. Zmniejszenie ilości odczuwanego stresu zmienia podejście do Personelu medycznego oraz łagodzi objawy dolegliwości fizycznych i bólowych.

Jo Jurga

Marta Wysocka